بودجه ریزی پژوهشی و تببین تأثیر آن بر بهره‌وری فعالیتهای تحقیقاتی و بررسی راهکارهای اصلاحی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، مدیریت دولتی، تهران، ایران

2 استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام (نویسنده مسئول)

چکیده

دانشگاهها، پژوهشگاهها، پارکهای علم و فناوری و سایر مؤسسات آموزشی، پژوهشی و فناوری به عنوان  اصلی­ترین ارکان توسعه علم و فناوری کشورها محسوب می­شوند، زیرا محصولات و برون دادهای این مراکز اعم از سرمایه­های فکری و دانشی و نیز تولیدات علمی و فناوری از مهمترین سرمایه­های کشورها به ویژه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است که از آن به عنوان سرمایه­های نامشهود یاد می­شود. نقش سرمایه­های نامشهود در جوامع بین­المللی به عنوان یکی از مهمترین ابزار اعمال قدرت کشورها نقشی مهم، اساسی و سازنده است. از اینرو نقش­آفرینی و عرضه اندام در سطح بین­المللی بدون نهاد علم و فناوری تقریباً میسر نمی­باشد کما اینکه در سطح ملی نیز اثرگذاری آن قابل توجه است.
در این پژوهش با استفاده از روش پیمایشی و تحلیلی و توصیفی ابتدا وضعیت بودجه پژوهشی دستگاههای مندرج در قانون بر اساس فصول و برنامه­های تحقیقاتی طی سالهای 90 تا 95 بررسی شده است. سپس بر اساس اطلاعات و آمارهای موجود، اهداف و فعالیتهای معاونت و همچنین مستندات قانونی، کارایی و اثربخشی و در نهایت بهره­وری برخی از فعالیتهای تحقیقاتی به نسبت بودجه پژوهشی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. 
یافته­های تحقیق نشان می­دهد که بودجه پژوهشی طی سالهای فوق روندی رو به رشد داشته است، اما در برخی از سالها بودجه تحقیقات، علیرغم رشد در همان سال، نسبت به سال قبل خود کاهش داشته است، که این موضوع نشان­دهنده رشد نامتناسب بودجه تحقیقات نسبت به رشد بودجه کل می­باشد. از میان 22 فعالیتهای تحقیقاتی معاونت پژوهشی که در واقع در این تحقیق از آنها بعنوان شاخص­های علم و فناوری یاد­ می­شود علیرغم عدم تحقق هدف برنامه توسعه پنجم مبنی بر "رسیدن سهم تحقیقات از تولید ناخالص داخلی به میزان 3درصد" ، در 9 مورد دارای میانگین رشدی متناسب با میانگین رشد بودجه تحقیقات و حتی بیشتر بوده است و در 13 مورد دیگر میانگین رشدی کمتر از میانگین رشد بودجه تحقیقات داشته­ اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Research budgeting and its impact on productivity of research activities and review of corrective strategies

نویسندگان [English]

  • Sedigheh Khezly 1
  • Rahmatollah Mohammadipour 2
1 Islamic Azad University ,Science and Research branch, Tehran, Iran
2 Faculty member of Islamic Azad University, Ilam branch, Ilam, Iran (Corresponding Author)
چکیده [English]

In this research, using a survey, analytical and descriptive method, firstly, the budget status of the research institutes is examined based on the research programs of the years 2009-2014. Then, based on the available information and statistics, the goals and activities of the research deputy of ministry of science, research and technology, as well as legal documentation, efficiency and effectiveness, and finally the utilization of some research activities in terms of research budget have been analyzed.
Research findings show that research budget has been growing in recent years, but in some years, despite the growth in the same year, the annual growth rate is negative, indicating the disproportionate growth of research budgets in proportion to the growth of the overall budget. Out of the 22 research activities of deputy, despite the failure to achieve the goal of the fifth development plan “to achieve research share of GDP by 3%”, in 9 items had a mean growth consistent with the average growth of research funding and even more, and in 13 others, the average growth was lower than the average growth of research funding.

کلیدواژه‌ها [English]

  • research budget
  • Effectiveness
  • Efficiency
  • Productivity
  • indicators of science and technology
*      امیرحسینی، زهرا. (1392). ارزیابی سرمایه­گذاری در فعالیتهای پژوهشی، فصلنامه دانش سرمایه­گذاری، شماره 5.
*      امیرحسینی، زهرا. (1392). سنجش بهره­وری جذب بودجه پژوهشی مبتنی بر شاخص­های ارزش افزوده و ارائه شاخص­های منتخب. فصلنامه دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، شماره 5.
*      اوریا، حمیدرضا. پورنقی، احد. اسکندری، کریم. (1388). انواع شاخص­های عملکردی و نقش آن در بودجه­ریزی.
*      پورطالعی، فاطمه. آتشک، محمد. (1389). ارائه روشی برای بودجه­بندی دستگاههای پژوهشی و فناوری بر مبنای قیمت تمام شده تولیدات علم و فناوری. فصلنامه سیاست علم و فناوری، شماره 4، سال2.
*      خاکی، غلامرضا.(1386). مدیریت بهره­وری (تجزیه و تحلیل آن در سازمان). تهران: کوهسار.
*      رمضانپور، اسماعیل. رمضانیان، محمدرحیم. تنها، اسماعیل. ارزیابی بهره­وری مصرف بودجه پژوهشی در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات.
*      سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی. سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور
*      شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری. (1394). گزارش عملکرد اعتبارات تحقیقاتی و فناوری کشور در سال 1393 (جزء یکم بند میم ماده224 قانون برنامه پنجم توسعه)
*      طالبیان، احمدرضا. زارع، رضا. بررسی عوامل مؤثر بر بهره­وری و طراحی الگوی بهره­وری در شرکت ایران خودرو دیزل.
*      عباسی، ابراهیم.(1388). بودجه ریزی نوین در ایران(اصول، مراحل و روشها). تهران: سمت.
*      عباسی، ابراهیم. (1388). رویکردهای پیشرفته در بودجه­ریزی دولت. تهران: سمت.
*      علی­اکبری، فاطمه.(1388). مباحثی در زمینه بهره­وری. فصلنامه کیسون. شماره 41.
*      قانون بودجه سال 1390 کل کشور
*      قانون بودجه سال 1391 کل کشور
*      قانون بودجه سال 1392 کل کشور
*      قانون بودجه سال 1393 کل کشور
*      قانون بودجه سال 1394 کل کشور
*      قانون بودجه سال 1395 کل کشور
*      کمیته آماربخشی علوم،تحقیقات و فناوری.(1394).  تعاریف و مفاهیم آماری علوم، تحقیقات وفناوری. تهران: مؤسسه پژوهش و برنامه­ریزی آموزش عالی.
*      محمدی­مقدم، یوسف. (1390). شاخص­های بهره­وری در دانشگاه علوم انتظامی. فصلنامه دانش انتظامی، شماره 4.
*      مروری بر سیاست­های علم، فناوری و نوآوری. کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل متحد.
*      مرکز آمار ایران، (1386)، تعاریف و مفاهیم استاندارد آماری، تهران: مرکز آمار ایران.
*      منصور، جهانگیر،(1390)، قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران(1394-1390). تهران: دوران.
*      معاونت پژوهش و فناوری، (1396)، وضعیت و جایگاه علم، فناوری و نوآوری جمهوری اسلامی ایران (سالهای1391 الی1395)، تهران: معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
*      نقشه جامع علمی کشور
*      وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، (1386)، گزارش مدل منطق توزیع بودجه پژوهشی دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی وابسته.
*      وزارت علوم، تحقیقات وفناوری، (1393)، عملکرد پژوهش و فناوری دانشگاه­ها، مؤسسات پژوهشی و پارک­های علم و فناوری.
*      هیأت نظارت و ارزیابی فرهنگی علمی شورای عالی انقلاب فرهنگی،(1384)، اولین ارزیابی خرد دانشگاهها و موسسات پژوهشی دولتی